Sinh trưởng trong những vùng bãi bồi nước lợ vùng đồng bằng sông Cửu Long, cá kèo được coi là loại cá đặc sản của người dân miền Tây. Hằng năm cứ vào mùa mưa, những hang ổ trú ngụ bị ngập nước, cá kèo bơi trồi khắp các kênh rạch, lúc này là mùa đánh bắt cá kèo rộ nhất trong năm.
Ngoài các món thông thường, người miền Tây có món cá kèo nướng trong ống tre rất độc đáo. Những ống tre già được cắt khúc giữ lại hai đầu mấu hai bên rồi được bổ làm hai theo chiều dọc. Lót một ít rau răm dưới ống tre, đổ lên một chút dầu ăn để khi chín cá không bị dính thịt vào ống và giúp cá thấm gia vị, thêm vị béo.
Cá kèo thả trong nước đá một lúc là chết, chỉ việc ướp thêm một chút tỏi, ớt, muối và chút xíu đường… vừa phải rồi đậy nửa ống tre kia lại, dùng dây kẽm siết chặt để cá không bị đổ ra ngoài. Lúc này chỉ việc bỏ ống tre cá kèo lên bếp than củi đang đỏ lửa, nướng trong 15 phút, thỉnh thoảng trở đều là cá chín.
Phần ngoài ống tre có bị cháy cũng không sao, vì tới khi cá chín phải rất lâu ống tre mới bị cháy tới phần đựng cá. Nước tre sôi xèo xèo hai bên đầu ống tạo cảm giác khá thú vị.
Ống cá bắc khỏi bếp, vừa mở dây kẽm ra, một mùi thơm quyến cũ theo khe hở ống tre bốc lên như mời gọi mọi người mau thưởng thức. Những con cá kèo đã chín toàn thân ướp màu đỏ của ớt bằm và màu xanh của rau răm trông rất bắt mắt.
Đặc biệt, mùi thơm của nước tre tiết ra từ ống quyện cùng các gia vị thấm vào con cá kèo làm món cá nướng ống tre có vị rất lạ. Thêm mùi thơm của rau răm, thứ rau hợp với cá kèo một cách kỳ lạ… Tất cả làm nên món cá kèo nướng ống tre dùng ăn chơi, để các ông ngồi lai rai chén chú chén anh cũng rất bắt mồi hoặc ăn kèm cùng cơm ngon tuyệt.
Thật khó mà liệt kê hết được những món ngon được đóng góp từ con cá kèo nước lợ miền Tây trong bản đồ ẩm thực Việt.
Cá kèo kho tộ là món ăn “bắt cơm”số một, chỉ cần nêm nếm chút gia vị gồm: đường, tiêu, nước mắm, bột ngọt… và chút xíu nước vào cái tộ nhỏ, nấu cho sôi lên rồi nhanh tay thả mớ cá kèo tươi sống vào kho liu riu trên bếp lửa nhỏ, nhớ nêm theo một mớ rau răm – thứ rau sinh ra cùng mùi thơm đặc biệt hoà quyện với vị của con cá kèo.
Riêng tôi, có lẽ món ưa thích nhất chính là món lẩu cá kèo.
Chỉ cần vài loại rau nhút, rau muống và đặc biệt không thể thiếu mớ rau đắng có vị ngọt hậu, những con cá kèo còn nhảy lách chách được nhanh tay thả vào nồi nước lẩu ùng ục sôi trên bếp… là đã có món lẩu cá kèo ngon tuyệt chờ sẵn. Nhẩn nha thưởng thức vị con cá kèo dai dai thơm ngọt, cùng chút nhân nhẩn đắng của mật cá… chấm cùng chén mắm ớt đậm đà, kết hợp thêm vị chua thanh đặc trưng từ món lá giang nấu kèm trong nồi lẩu, người ăn thưởng thức đủ hương vị ngọt, bùi, đắng, cay… từ những dư vị món lẩu cá kèo mang lại.
